علیرضا بهداد: خودرو پس از نفت دومین صنعت سیاسی ایران است. برخی چهره‌های سیاسی با فشارهای گوناگون به مدیران این صنعت درصدد امتیاز گیری بوده و به انواع مختلف از اجبار به استخدام افراد تا طلب کمک‌های مالی و رانتی، مدیران ارشد صنعت خودرو را تحت‌فشار قرار می‌دهند؟ چگونه باید جلوی این باج‌خواهی‌ها ایستاد؟

صنعت خودرو ایران، این روزها مورد هجوم برخی سیاسیون، سیاست‌گذاران و افکار عمومی کشور قرارگرفته است. شبکه‌های اجتماعی و انواع کانال‌های ماهواره‌ای منتقد صنعت خودرو شده‌اند و با تمسخر این صنعت را مورد خطاب قرار می‌دهند. ضعف اطلاع‌رسانی از نقش این صنعت در اقتصاد کشور سبب شده تا برخی تحلیل‌های عوامانه گاه از زبان نخبگان هم منتشر شود.

در اینکه صنعت خودرو ایران و نحوه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در آن دارای اشکالاتی است شکی وجود ندارد اما این موضوع نباید سبب شود تا کل خانواده ۸۰۰ هزارنفری شاغل در این صنعت مورد هجوم قرارگرفته و نتیجه کار و تلاش آنان با تمسخر بیان شود.

به نظر می‌رسد افرادی از روی آگاهی یا ناآگاهی، عامدانه یا غیر عامدانه، نوک پیکان تندترین انتقادهای خود را متوجه این صنعت کرده‌اند. صنعت خودرو ایران به گفته بسیاری از نخبگان این صنعت و تولیدکنندگان قطعات مظلوم واقع‌شده است. برخی گمان می‌کنند با جمع شدن صنعت خودرو هر ایرانی قادر خواهد بود بر خودرویی استاندارد و به‌روز سوار شده و پشت رل آن رانندگی کنند. آنان مشکلاتی نظیر آلودگی هوا، سوانح جاده‌ای، تورم، کم بودن فرهنگ رانندگی را ناشی از عملکرد این صنعت می‌دانند.

صنعت خودرو درواقع به مرکزی برای سنجش عیار عملکرد مدیریت اقتصادی کشور در ۴۰ سال گذشته تبدیل‌شده است. این موضوع ما را به یاد تحلیل اکبر ترکان، رئیس پیشین سازمان گسترش و نوسازی ایران می‌اندازد. وقتی سال‌ها پیش در جلسه‌ای از او پرسیده بودند که چرا پیکان تولید می‌کنید گفته بود همه کشور در حال تولید پیکان هستند. یخچال‌ساز ما پیکان تولید می‌کند، تلویزیون ساز ما پیکان تولید می‌کند، قطعه ساز ما پیکان تولید می‌کند و حتی مدیران و سیاست‌گذاران ما نیز پیکانی فکر می‌کنند ازاین‌رو نباید خروجی صنعت خودرو کشور چیزی جز پیکان باشد.

شرایط امروز صنعت خودرو کشور هم مانند همان سال‌های دهه ۶۰ است. عده‌ای بیهوده بر طبل خودکفایی می‌کوبند، برخی تمام و عیار پشت واردات ایستاده‌اند، افرادی تصور می‌کنند رابطه ما با دنیا تا ابد قرار است به همین شکل باقی بماند و دیگرانی هم از هر مشکلی سوءاستفاده کرده و اعتراض‌های خود از هر موضوعی را در انتقاد به صنعت خودرو به گوش مسئولان می‌رسانند.

در این میان اما برخی سیاست‌گذاران که واقعیت‌های سیاسی، اقتصاد و اجتماعی کشور را می‌دانند، به‌جای اصلاح سیاست‌ها، خود به منتقد صنعت خودرو تبدیل‌شده و با تصمیم‌های نابهنگام ضرباتی را بر پیکر این صنعت فرود می‌آورند.

واقعیت آن است که سایه دخالت‌های سیاسی در این صنعت سبب شده تا خودروسازان ما نتوانند آن‌گونه که باید به تولید محصول روی‌آورند. حصر قیمت خودرو سبب شده تا خودروسازان مجبور شوند تا محصولاتشان را به قیمت‌هایی زیر قیمت تمام‌شده بفروشند و عملاً توجیه اقتصادی خود را از دست دهند.

به نظر می‌رسد لازم است تا دخالت برخی سیاسیون در قالب نماینده مجلس، احزاب، مسئولان دولتی و . . . در این صنعت کم شده و بامطالعه بیشتر و شناخت گسترده‌تر درباره این صنعت سخن بگویند. راه شکوفایی این صنعت کاهش دخالت در تصمیم سازی‌ها، آزاد کردن خودروسازان برای بستن قراردادهای بلندمدت، کاهش دخالت در قیمت‌گذاری خودرو و حمایت از مجموعه صنعت خودرو در دوره تحریم‌هاست.

صنعت خودرو ایران بدنه‌ای بسیار قوی و دارای دانش دارد. مدیران این صنعت با فرآیندهای بازار به‌خوبی آشنا بوده و قادرند تا در شرایط فعلی خودروهایی باکیفیت مناسب و قیمت تعادلی روانه بازار کنند به شرطی که سیاسیون پای خود را از این صنعت بیرون کشیده و به مدیران آن اجازه دهند تا در فضایی آرام و بدون تهدید و تحدید از سوی مسئولان دولتی به تولید فکر پرداخته و محصولاتی کیفی را روانه بازار کنند.

ارزش کل خودروهای تولیدشده در کشور سالانه 22 میلیارد دلار است. اگر این صنعت نبود کشور باید نیمی از درآمدهای نفتی خود را صرف تأمین انواع خودرو از بازارهای جهانی می‌کرد. حدود 800 هزار نفر در صنعت خودرو و قطعه‌سازی مشغول بکار بوده و به‌طور متوسط چیزی حدود 2 میلیون 400 هزار نفر از این صنعت ارتزاق می‌کنند. سهم خودرو در تولید ناخالص داخلی نزدیک به چهار درصد بوده که قرار است تا افق ۱۴۰۴ به ۶ درصد افزایش یابد.

صنعت خودرو در حقیقت نقطه پایانی حلقه ارزش‌افزوده انواع صنایع معدنی در کشور است. بقای این صنایع وابستگی زیادی به بقای صنعت خودرو در کشور دارد ازاین‌رو سیاست‌گذاران بهتر است تا برای حفظ این صنعت و بهبود تصویر آن در نزد افکار عمومی بکوشند نه اینکه خود چوبی به دست گرفته و آن را بر سر این صنعت فرود آورند.

پشت پرده هجمه به خودروسازان

در همین رابطه مازیار بیگلو، دبیر انجمن قطعه‌سازی ایران به خودرونامه می‌گوید: حمله به صنعت خودرو امروز برای برخی از چهره‌های سیاسی و اقتصادی به یک ژست تبدیل‌شده است. آنان یک روز مدیران این صنعت را مورد هدف خود قرار می‌دهد و روز دیگر محصولات تولیدشده از سوی خودروسازان را مورد تمسخر قرار می‌دهند.

او می‌گوید: ارزش خودروهای تولیدشده در کشور 23 میلیارد دلار است و ارزبری آن 3 میلیارد دلار در سال. نظام بانکی ما در حال حاضر در تأمین همین 3 میلیارد دلار ارز کاسه چه کنم در دست گرفته و معلوم نیست افرادی که آرزوی تعطیلی این صنعت را در سردارند چگونه می‌خواهند 23 میلیارد دلاری که سالانه برای تأمین خودروهای مردم موردنیاز است را تأمین کنند.

بیگلو می‌گوید: عاشقان واردات و افکار ضد تولید ملی مدام علیه این صنعت سخن می‌گویند چراکه درآمد بیشتر در تجارت نهفته است و دردسرهای زیاد در تولید. کسانی وارد تولید می‌شوند که عاشق این کشور و مردم آن هستند و دل در گروی شغل آفرینی برای آنان بسته‌اند. اما متأسفانه مدام از سوی برخی افکار مورد هجوم قرارگرفته و مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

او می‌افزاید: خودرو دنا پلاس یکی از افتخارات صنعت خودرو کشور است اما همه پراید را می‌بینند و کسی به تولید دنا پلاس که در سطح کلاس جهانی به تولید می‌رسد توجهی ندارد.

مشکل ساختار است نه مدیریت

محمدرضا نجفی منش، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران نیز به خودرونامه می‌گوید: صنعت خودرو کشور در مدیریت مشکلی ندارد و مشکل اصلی ساختار سیاست‌گذاری‌های کلان است. در چنین ساختاری حتی اگر مدیرعامل جنرال موتورز هم وارد ایران شود بهتر از این نمی‌تواند کار کند و خروجی همین خودروها خواهد بود.

او می‌افزاید: مدیران صنعت خودرو کشور به‌طور جانانه این صنعت را نگه‌داشته‌اند و باید به آنان دست‌مریزاد گفت، نه اینکه مورد نقدهای تند و ناجوانمردانه قرارشان داد.

این پیشکسوت صنعت قطعه‌سازی تصریح می‌کند: دست‌کاری قیمت‌ها و دخالت دولت در قیمت خودرو از سال ۹۰ تاکنون سبب شده تا در ۸ سال گذشته صنعت خودرو ۱۳٫۷ هزار میلیارد تومان دچار زیان شود که مسبب این زیان قیمت‌های دستوری و دخالت‌های غیر کارشناسانه دولت در بازار بوده است.

قیمت خودرو را به تشکل‌ها بسپارید

در همین رابطه داود میرخانی رشتی، مدیرعامل ایران‌خودرو در دولت جنگ به خودرونامه می‌گوید: تعجب می‌کنم که چرا برخی فکر می‌کنند مشکل خودرو در مدیریت مدیران عامل این صنعت است. مشکل اصلی همان‌هایی هستند که امروز منتقد این صنعت شده‌اند.

او می‌افزاید: سالهاست که از طریق انجمن خودروسازان هشدار می‌دهیم که دولت در قیمت خودرو دخالت نکند اما کسی به این موضوع توجه ندارد و اجازه نمی‌دهد تا خودروسازان با توجه به واقعیت‌های اقتصادی محصولات خود را تولید کرده و روانه بازار کنند.

میرخانی رشتی تصریح می‌کند: تا زمانی که وزارت صمت محل تعیین قیمت خودرو باشد، صنعت خودرو همین وضع را خواهد داشت و بهتر است تا این دخالت‌ها کم شده و قیمت خودرو در تشکل‌ها تعیین شود تا خودروسازان بتوانند با توجه به واقعیت‌های اقتصادی کشور به تولید و فروش محصولات خود پرداخته و آن را روانه بازار کنند.

او می‌گوید: در شرایط کنونی هرگونه تغییر در مدیریت کلان این صنعت خطا بوده و این صنعت را با مشکلاتی جدی روبرو خواهد کرد.