چوپان دروغگو

چرا مردم حرف خودروسازان را باور نمی کنند و سرمایه اجتماعی سایپا و ایران خودرو سقوط کرده است؟

علیرضا بهداد| خودروسازان هیچگاه درباره وضعیت اقتصادی خود تا این اندازه با مردم صادق نبوده اند چه درباره تعداد تولید و چه میزان فروش، اما چرا نه سیاستگذاران و نه مردم حرف آنان را باور نمی کنند؟

شرکت های بزرگ خودروسازی یک بدهی بزرگ به مردم ایران دارند. آنها در طول 40 سال گذشته تا توانسته اند از قوانین و مقررات به نفع خود استفاده کرده اند تا به زعم خود کشور را در زمینه خودروسازی خودکفا کنند.

خودروسازان همواره در سایه تعرفه های بالا و لابی های گسترده قوانین و مصوبات را به نفع خود تغییر داده اند. آنان با اسم رمز حفظ اشتغال و تولید ملی و عدم وابستگی به خارج تا توانسته اند منابع بانکی و نقدینگی در دست مردم را جذب کرده و به نفع خود کار کرده اند.

مردم یا به عبارت بهتر مصرف کنندگان خودرو در این چهار دهه از جان و سلامت و مال خود گذشته اند تا صنعت خودرو سرپا بماند.

اکنون به وضعیتی رسیده ایم که زیرساخت های این صنعت در کشور برای تولید حدود یک میلیون و 600 هزار دستگاه خودرو در سال فراهم شده است. می توانیم با توجه به صنعت قطعه سازی و توسعه صنایع بالا دستی و پایین دستی خودرو، محصولاتی را با وابستگی کم وارد بازار کنیم.

دقیقا در جایی که قرار بود درخت دیر بازده صنعت خودرو به بار بنشیند، این صنعت دچار تحریم های گسترده شد و چند سال به عقب رفت. تحریم های جدید نیز سبب شده تا بسیاری از خودروها به صورت ناقص تولید شوند و به سبب نبود قطعه این احتمال وجود دارد که تولید انواع خودرو در کشور به 50 درصد کاهش یابد.

تقاضا برای خرید خودرو در ایران بالاست اما در حال حاضر خودروسازان کشور قادر به پاسخگویی به آن نیستند. به نظر می رسد در شرایطی که کشور با محدودیت های ارزی نیز روبروست، ورود خودروهای وارداتی حتی با تعرفه صفر هم نتواند به متقاضیان خودرو با قیمت زیر 50 میلیون تومان پاسخ دهد.

خودروسازان در حال حاضر به بلوغی نسبی رسیده اند اما عواملی از بیرون اجازه نداده است تا آنان بتوانند میوه سال ها صبر و تحمل مردم و زجر کشیدن خود و جامعه را بچشند. اگر تحریم ها صورت نگرفته بود صنعت خودرو کشور می توانست با تزریق محصولات جدید چه از طریق واردات و چه از طریق تولید داخل به بازار رنگ و بویی تازه بخشد.

خودروسازان در حالی به فعالیت مشغولند که نه سیاستگذار و نه مردم حرف آنان را باور نمی کنند. تصوری وجود دارد که برخی نهادها سود ناشی از صنعت خودرو را در سال های اخیر از آن خود کرده اند. اینها همه به خاطر دخالت شدید دولت در صنعت خودرو در دولت های پس از انقلاب است.

همواره برخی از افراد به نام انقلابی گری بازیچه منافع عده ای خاص شده اند و از تریبون های مختلف اجازه نداده اند تا صنعت خودرو در ایران با شرکای بزرگ به تولید محصول بپردازد. شاید اگر در دهه 60 از اجرای قرارداد تولید پژو 405 جلوگیری نمی شد، در سال 84 قرارداد ال 90 به اجرا می رسید و در سال 95 برخی نمایندگان مجلس و سیاسیون در اجرای قراردادهای خودرویی سنگ اندازی نمی کردند امروز به راحتی این صنعت در داخل کشور تحریم پذیر نبود.

خودروسازان با مشکلات بسیار زیادی همراهند. از سویی فشارهای سیاسی و پوپولیستی دولت به آنها سبب شده تا چوب حراج به محصولات خود بزنند و از سویی دیگر مصرف کنندگان به دلیل داشتن ذهنیت نامناسب به آنان، همواره دو شرکت بزرگ خودروسازی را زیر بار انتقاد خود ببرند.

نمونه آن ثبت نام های اخیر است که هیچ منطق اقتصادی تجویز نمی کند در حالی که کشور با کمبود خودرو روبروست، خودروسازان مجبور شوند تا محصولات خود را با قیمت غیر واقعی به فروش برسانند.

اشتباهاتی که دولت های مختلف در بازارهای انرژی، ارز، سکه و حتی لبنیات کرده اند سبب شده تا همواره رانت و فساد در تولیدات داخلی صورت گرفته و آنان نتوانند در فضایی رقابتی به تولید محصول بپردازند.

دولت بهتر است برای یکبار هم که شده جسارت به خرج داده و از آزادسازی قیمت ها دفاع کند. در عوض با کاهش تعرفه ها موافقت کرده و به تنظیم بازار خودرو بپردازد.

بی اعتمادی به خودروسازان نمادی از اعتراض به فضای موجود در کشور است. مردم گمان می کنند سایپا و ایران خودرو نمایندگان حکومتند و با دیده تردید به آنچه که در این صنعت می گذرد می نگرند.

وقت آن رسیده که خودروسازان به بازسازی سرمایه اجتماعی خود بپردازند و با جدیت از آزادسازی خودرو دفاع کرده و خود را اسیر تفکرات زودگذر پوپولیستی سیاستمداران نکنند.

***
دماسنجی به نام بازار

سرمقاله

سالهاست از طرق مختلف فریاد می زنیم که اجازه دهید قیمت خودرو آزاد شود. اگر به فکر مقابله با رانت و فساد هستید فروش فوری را راه بیاندازید. اجازه دهید تا بنگاه از طریق نظام عرضه و تقاضا محصول خود را به فروش برساند. اما انگار نه انگار. کمتر سیاستگذاری اعتقاد دارد که بازار می تواند به عنوان دماسنج اقتصاد خود را نشان دهد و دمای واقعی اقتصاد کشور را به سیاستگذار نشان دهد.

متاسفانه سیاستگذاران ما اعتقادی به این دما سنج ندارند و همواره آن را گرفته و به زمین زده و شکسته اند. در عوض مردم ایران دماسنج بازار را به خانه خود آویزان کرده اند و بر اساس آن به تصمیم گیری برای اقتصاد زندگی خود می پردازند.

در شرایط کنونی خودروسازان با ضرر و زیان فراوان محصولات خود را به فروش می رسانند. آنگونه که بنده اطلاع حاصل کرده ام هر دستگاه پراید با قیمت کنونی حدود دو تا سه میلیون زیان دارد. ایران خودرو نیز سال گذشته به سبب همین دخالت های دولتی در قیمت گذاری نزدیک به 4 هزار میلیارد تومان زیان کرده است.

دخالت دولت در قیمت گذاری ها سبب شده تا دلالان روزگار خوشی داشته باشند و از این فضا استفاده کرده و جریان بازار را به نفع خود تغییر دهند.

با یک حساب سرانگشتی می توان متوجه شد که چرا قیمت خودرو افزایش یافته است. ما تولید کننده مس، آلومینیوم و فولاد هستیم و قیمت این فلزات تقریبا سه برابر شده است. این فلزات بخش مهمی از بدنه یه خودرو را در بر می گیرند و نقش مهمی از نظر وزنی دارند. در چنین شرایطی که مواد اولیه تا این حد بالا رفته کدام منطق اقتصادی می پذیرد که خودرو با قیمت سال های قبل به فروش برسد.

به نظر می رسد بازار بهترین علامت را به بنگاه می دهد و بهتر است دولت اجازه دهد تا بنگاه بر اساس بازار آزاد به قیمت گذاری خودرو بپردازد وگرنه در چنین شرایطی امضای مدیرعامل ایران خودرو و سایپا طلایی خواهد شد و برخی از نمایندگان مجلس می توانند با دریافت هر یک از این امضاها خود یا برخی از دوستان و آشنایانشان را صاحب خودرو با سودی چند میلیون تومانی کنند.

***
تحلیل محتوای حضور یکه زارع و جهرودی در تلوزیون

خودرونامه|دوشنبه شب گذشته شبکه دوم تلوزیون ایران در قالب برنامه گفت و گوی ویژه خبری میزبان مدیران عامل ایران خودرو و سایپا بود تا به واکاوی افزایش قیمت خودرو در بازار بپردازند. در این گفت و گوی تلوزیونی دو مدیرعامل ضمن تاکید بر آزادسازی قیمت ها، دلیل هجوم مردم به سایت خودروسازان برای خرید خودروها را شرایط اقتصادی کشور و سرازیر شدن نقدینگی به سمت بازار خودرو دانستند.

 هاشم یکه زارع و محسن قاسم جهرودی مدیران عامل ایران خودرو و سایپا با اشاره به اینکه به دلیل تحریم ها، ورود برخی قطعات های تک به کشور محدود شده، از تامین قطعات خودروهای ناقص و تحویل آن به مشتریان خبر دادند.

در این گفت و گوی ویژه البته سخنگوی سازمان تعزیرات و یکی از اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس به صورت تلفنی مهمان برنامه بودند که به جای ارائه نظرات کارشناسی بیشتر به سخنان پوپولیستی روی آورده و سعی داشتند خود را مدافع مردم نشان دهند در حالیکه خودرونامه معتقد است سیاستگذاری آنان و دخالت های بیجایشان در بازار مسبب به هم ریختگی بازار شده است.

در این نشست دو موضوع مهم مورد تاکید قرار گرفت. اول اینکه آنان به تعرفه صفر در شرایط کنونی نیاز ندارند و دوم نیز خواهان آزادسازی قیمت خودرو هستند. این دو شرکت به عنوان دو بنگاه اقتصادی رفتاری طبیعی دارند و به مانند هر بنگاه اقتصادی دیگر در دنیا مایلند تا سیاستگذاری ها به نفع آنان بوده و بتوانند محصولات خود را در فضایی انحصاری با خیالی آسوده به فروش برسانند. در این میان سیاستگذار به جای ایجاد زیرساخت های رقابتی و فاصله گرفتن از دخالت مستقیم در این بنگاه ها همواره به این دو شرکت به عنوان کیسه بذل و بخشش خود در جهت اقناع مردم می کند.

همانگونه که سیاستگذار ظرف 6 ماه چوب حراج به منابع ارزی و 70 تن طلای کشور زد حال در شرایط کنونی هم که خودرو کمیاب شده آنان را وادار کرده تا برای آرامش زودگذر از منافع و سودهای منطقی خود دست بکشند.

این سیاست ها در آینده سبب خواهد شد تا عملا صنعت خودرو کشور ضعیف تر شده و با هر تهدیدی خارجی، نفس کشیدن برایش سخت شود.

مدیر عامل سایپا در این برنامه تلوزیونی به صراحت گفت که تقاضای موجود در بازار کاذب بوده و سفته بازی قدرت گرفته است. مردم به خودرو به عنوان کالای سرمایه ای نگاه می کنند و می خواهند ارزش پولشان حفظ شود.

او با اشاره به اینکه برخی از افراد می گویند تعرفه 90 درصدی خودرو به نوعی حمایت از صنعت خودرو بوده و انحصار را در بازار داخلی به وجود آورده، افزود: تعرفه واردات خودرو صفر شود هیچ تاثیری بر وضعیت کنونی بازار ندارد چون خودروهایی که ما تولید می کنیم در سگمنت وارداتی ها نیست. این پیام بنگاه دار به سیاستگذار است که می تواند با کاهش تعرفه ها و آزادسازی واردات خودرو به تنظیم بازار کمک کند تا چماق تعرفه صفر بالای سر خودروسازان نباشد.

در این نشست بر آزادسازی قیمت ها تاکید شد و مدیران عامل دو شرکت از دولت خواستند که اجازه دهد فقط 5 درصد محصولات خود را به صورت فروش فوری با قیمت بازار به فروش برساند و قیمت ها را تعدیل کند.

به عنوان مثال هاشم یکه زارع، مدیرعامل ایران خودرو گفت: برای 20 هزار خودرو سایت ثبت نام باز شد اما 500 هزار متقاضی داشتیم. معلوم است که 480 هزار نفر ناراضی اند. از این رو بهتر است سیستم فروش فوری اعمال شود تا خودرو با قیمتی در حاشیه بازار به فروش برسد چراکه یک ریال از اختلاف قیمت بین بازار و کارخانه به جیب خودروساز نمی رود.

در این میان بهتر است تا سیاستگذاران کشور برای یکبار هم که شده از بازارهای سکه و ارز عبرت بگیرند و با دخالت نکردن در آن اجازه دهند تا بنگاه و مشتری رابطه ای منطقی داشته باشند.

***
پراید، ال90، سراتو و 206 پرطرفدارترین خودروها

گزارش اختصاصی خودرونامه از بازار

خودرونامه| بازار خودرو هم اکنون در رکود به سر می برد. کسی خریدار نیست. خودرو در بازار موجود است اما با توجه به قیمت بالای آن کمتر کسی حاضر است به ازای خودرویی مثل پراید حدود 40 میلیون بپردازد و ترجیح می دهد که نیاز خود را از طریق پیش فروش ها تامین کند.

در این شرایط نمایندگی های فروش خودرو حال و روز خوشی ندارند و با توجه به ممنوعیت فروش خودروهای ثبت نامی و کارخانه ای از سوی آنان، کسب و کارشان به خطر افتاده است.

به گفته برخی فعالان بازار در این شرایط برخی افراد مجبورند برای نیاز واقعی خود به خرید خودرو بپردازند چون گمان می کنند قیمت ها از این هم بالاتر می رود.

در حال حاضر خودروهایی نظیر خانواده پراید، خانواده تیبا، پژو 206، ال 90، سراتو و ساندرو از پرطرفدارترین خودروهای بازار هستند.

در جدول زیر نگاهی به قیمت برخی خودروهای ساخت داخل می اندازیم.